چوب

 

چوب یکی از قدیمی ترین و ابتدایی ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت است که بشر در طول تاریخ از آن بهره برده‌است. چوب تنها مصالح ساختمانی است که از منبع قابل تجدید بدست می‌آید و از مصالح خوبی برای مناطق زلزله خیز می‌باشد.

داریوش در فرمان بنیاد شهر شوش می‌گوید: «تخته و چوب یکا از گاندرا و کرمانیا آورده شد)». واژه (یکا) در زبان فارسی همان درخت جگ است که چوبی قهوه‌ای رنگ و سخت دارد. از این نقش برجسته قصر آپادانا در دوره هخامنشی آشکار می‌شود که چوب را برای استفاده کاربردی و تزئینی در دوران مادها نیز به کار می‌گرفتند. در قسمتی از این نقش برجسته یک درباری ماد در حال حمل یک صندلی چوبی مشاهده می‌شود که مربوط به سده پنجم پیش از میلاد است.

از جمله مهم‌ترین کاربردهای چوب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

استفاده از چوب در ساخت مصنوعات چوبی

استفاده از چوب برای اعضای باربر

استفاده از چوب برای نماسازی و تزئین

استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مانند قالب سازی، چوب بست و...

 

انواع چوب

 

چوب روسی:

 

واژه چوب روسی در بازار چوب ایران به هر نوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی می شود و کاربرد آن هم چنان تفاوتی نمی کند در حالیکه این چوبه سفید خودشامل گونه های کاملا” متفاوت چون نراد،نوئل و انواع کاجها می شوند. همچنانکه گفته شد یکی از گونه های چوبی که به چوب روسی معروف است abies یا نراد است که نام رایج آن در دنیا fir و aspen است.این چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفید مایل به قرمز،فاقد مجاری سمغی ،راست تار ،سبک ،واکشیدگی و هم کشیدگی کم ،قابلیت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن ،بسیار خوش کار ، سمباده خوری خوب، میخ خوری و پیچ خوری عالی هستند ولی با وجود تمام مزایا به راحتی در مقابل قارج ها درچار مرض لکه آبی یا لکه قرمز می شود و از استحکام آن می کاهد.حشرات نیز علاقه زیادی به لانه گزینی و تخم گذاری در آن دارد و باید توجه داشت که چوبها دارای رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاما” تاب برمی دارد.

این چوب به علت سبکی و ضریب الاستیته از بهترین چوب ها برای اسکلت ساختمان هاست . الیاف بلند وخمیر سفید آن در کاغذ سازی مصرف فراوان دارد. در ایران این چوب غالبا” در صنایع مبلمان استفاده می شوند.

 

توسکا:Alnus

 

دو گونه توسکای قشلاقی و ییلاقی به نام های علمی Subcordate Alnus و Glutionose Alnuseدرایران وجود دارد.نام های محلی توسکا،تسکا و توسه است.چوب درون نامشخص ،رنگ کرم مایل به قرمز،دوایر سالیانه پهن با حدودنسبتا”مشخص و موجدار درمقطع عرضی وپره چوبی آجری شکل قرمز در مقطع شعاعی و دوک های ظریف(پره ها)در مقطع مماسی ازخصوصیات ظاهری چوب است.

چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پراخت و رنگ پذیری شکاف خوری و ابزار خوری خوبدر صنعت مبلمان مصرف دارد ولی کم دوام بوده که البته در آب دوام قابل توجهی دارد.بیشترین میزانفروش را در بازار چوب فروشان پس از راش را داراستو که البته در حال حاضر مهمترین ورد مصرفآن طبق امار موجود در کارخانه جات تخته لایه سازی آن در برابر آب در ساختن بناهای آبی نیز مصرف می شود قیمت چوب توسکا به صورت الواری در سال بوده است.

 

راش :Brish

 

نام علمی این چوب Fagus orientalis نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن Beech است.از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است.دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارزترین خصوصیات آن شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقاطع شعاعی به پرمگسو در مقاطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شوند چه بساگاهی این پرمگس های زیبا عیب محسوب می شوند چرا که به عقیده نجاران این بخشهای چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند.

گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن است. و تقریبا” مقاوم در برابر حشرات و قارچهاست.گرد بینه های درجه۱ و ۲راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می .بنا به اطاعات بازار به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد.

همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلولهای حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است.البته اخیرا” گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به اعدای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری در امر فرآیند تولید دارد.

 

ملچ

 

چوبي به رنگ قهواي مايل به قرمز است و گاهي اوقات رگه هاي سبز رنگي در آن ديده ميشود. چوبي درشت بافت، نيمه سخت و نيمه سنگين، نسبتا بادوام و در برابر ضربه بادوام و نسبت خمش مقاوم است. از اين چوب بيشتر در ساختمانهاي چوبي، ساخت مبلمان، روكش، قايق سازي، وسايل ورزشي، در و پنجيره و تخته لائي استفاده مي شود

 

افرا: maple

 

این خانواده دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله می توان افرا پلت،افرا شیردار و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوانترین افرای ایران اپلت با نام علمی insigne bosso و نام انگلیسی maple hs است.این گونه چوب درون نامشخص، چوب سفید مایل به کرم با درخشندگی کم و بیش صدفی دارد. دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستان در مقطع عرضی کاملا”مشخص و مقطع مماسی نقوش مواج و در مقطع عرضی نقوش رگه ای مانند ایجاد کردهاست که پره های چوبی ظریف و قهوه ایرنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت طولی به صورت لکه ها و دوک ها نمایان است.

چوبی نیمه سنگین با پرداخت آسان و هم کشیدگی کم باعث شده تا در صنعت مبلمان و روکش گیری جایگاه ویژه ای داشته باشد.

 

گردو

 

چوبي ريز بافت، به رنگ خاكستري مايل به قهواي تيره و داراي نقوش زيبا و نسبتاً با دوام است. اين چوب نيمه سنگين و نيمه سخت و در مقابل فشار، خمش و كشش مقاوم است. از اين چوب بيشتر در كارهاي هنري و تزييني، تهيه روكش، خراطي ساخت مبلمان، ساخت الات موسيقي، قنداق تفنگ، مجسمه سازي، منبت كاري و معرق كاري استفاده مي شود.

چنار

 

چوبي به رنگ سفيد روشن تا قرمز مايل به قهوه اي است كه لكه هاي قهوه اي صدفي دارد . چوبي است نيمه سخت وسنگين و با دوام كه از آن براي ساخت دربهاي اماكن متبركه، دسته ابزار، صندلي، غربال، صندوق استفاده مي شود.

 

بلوط

 

چوبي به رنگ قهوه اي روشن تا تيره، درشت بافت و با دوام است. اين چوب نسبتاً نيمه سخت و نيمه سنگين تا سنگين است و در برابر سايش مقاومت زيادي دارد و بهترين چوب براي پاركت، ساخت مبلمان تهيه روكش، تراورس را آهن، مدل سازي است

 

تبريزي

 

اين چوب به رنگ سفيد تا كرم روشن است و اغلب لكه هاي سياه رنگ و يا قهوه اي دارد. چوبي است نسبتاً نرم، سبك كه دوام زيادي ندارد و كار با آن آسان است. براي ساخت كاغذ سازي، كبريت سازي، جعبه سازي، ادوات كشاورزي از آن استفاده مي شود.

 

ممرز

چوبي ريز بافت به رنگ سفيد تا سفيد مايل به كرم و سخت و نيمه سنگين است . اين چوب در مقابل ضربه و سايش مقاومت دارد و در كاغذ سازي، تخته خرده چوب سازي، تخته فيبر، واگن سازي، دسته ابزار، چوبهاي تونلي از آن استفاده مي شود.

 

كاج ايراني (روس(

واژه چوب روسي در بازار چوب ايران به هر نوع چوب سفيد رنگ وارداتي از روسيه تلقي ميشود و کاربرد آن هم چندان تفاوتي نمي کند در حاليکه اين چوب سفيد خود شامل گونه هاي کاملا متفاوت چون نراد، نوئل و انواع کاجها مي شوند. همچنانکه گفته شد يکي از گونه هاي چوبي که به چوب روسي معروف است Abies يا نراد است که نام رايج آن در دنيا Fir و Sapen است. اين چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفيد مايل به قرمز، فاقد مجاري صمغي، راست تار، سبک، واکشيدگي و همکشيدگي کم، قابليت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن، بسيار خوش کار، سنباده خوري خوب، ميخ خوري و پيچ خوري عالي هستند ولي با وجود تمام مزايا به راحتي در مقابل قارچها دچار مرض لکه آبي يا لکه قرمز ميشوند از استحکام آن مي کاهد. حشرات نيز علاقه زيادي به لانه گزيني و تخم گذاري در آن دارند و بايد توجه داشت که چوبها داراي رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر مي دارند. اين چوب به علت سبکي و ضريب الاستيته بالا از بهترين چوبها براي اسکلت ساختمان هاست. الياف بلند و خمير سفيد آن در کاغذسازي مصرف فراوان دارد. در ايران اين چوب غالبا در صنايع مبلمان استفاده مي شود.

 

نراد

چوبي به رنگ سفيد تا سفيد مايل به كرم تا قهوه اي مايل به صورتي است، راست تار و داراي نقوش زيبايي است. چوبي است سبك، نرم و كم دوام كه كار با آن آسان است و در كارهاي ساختماني، قفسه سازي، بسته بندي از آن استفاده مي شود

 

ماهاگونی یا آکاژو:

 

آکاژو ها به دو دسته آکاژویی آمریکایی و افریقایی تقسیم می شود که اغلب آکاژویی افریقاییی دربازار ایران یافت میشود. نام علمی این گونه khaya inveeuonsis و از خانواد miliacea است. نام های محلی متفاوتی در کشور های مختلف آفریقا دارد .درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفید مایل به صورتی رنگ دارد.بافت یکدست و وجود پرمگسهای درخشان و براق که با تغیر جهت نوردرخشش متفاوتی دارند از ویژگی های شاخص این چوب است.در مقطع شعا عی نقوش نواری صذفی و در مقاطع مماسی نقوشی متنوع چونموجی مجعد جناغی دارد.که یکی از پر مصرف ترین چوبهای دنیا برای تهیه روکش های قیمتی است.به دلیل هم کشیدگی و واکشیدگی کم در هنگام خشک شدن کمتر دچار عیب می شود.ضربه پزیری خوب،پرداخت عالی ،پیچخوری و میخ خوری بالا ازخوصصیات بارز این چوب است ولیرنگ پزیری و واکس خوری باید همراه با بتونه کاری انجام شود.در تهیه روکش و مبل سازی بیشترین مصرف را داراست.

به دلیل ضربه پذیری و ضرریبه الاستیسیته بالا در تهیه قایقهای بادبانی و تفرحی مناسب است. لازم به ذکر است که چوب های دیگری نیز تحت عنوان آکاژو در بازار دیده می شوند که اسامی واقعی انها سیپو ،کیسپو و ساپلی است.

 

آكونه (گابون(

چوبي است به رنگ صورتي كم رنگ تا پر رنگ، سبك، نرم، ريزبافت و كم دوام كه به خوبي ورقه ورقه مي شود. براي تهيه كاغذ سازي، قايقهاي سبك، و غيره از آن استفاده مي شود.

 

ساج (تيك(

چوبي است به رنگ قهوه اي طلايي تا قهوه اي پنج پر رنگ با خطهاي سياه كه بسيار سنگين و با دوام است. اين چوب در صنعت كشتي سازي، صنايع ظريف به خصوص خاتم كاري، ساخت ابزار آزمايشگاهي، روكش گيري، قسمتهاي بيروني و داخلي ساختمان موارد مصرف دارد

چوب آبنوس

آبنوس درخت سياه رنگي است يا چگالي نسبتاً بالا و بسيار خوش بو. تنه داخلي چوب به رنگهاي مختلف زرد سفيد تا قهوه اي و سياه ديده مي شود و انواع مختلف چوب ابنوس : ابنوس سياه، آبنوس مرمري يا مرمري آندامان، آبنوس كاكي . آبنوس به دليل سختي و استهكام بالا در اخت وسايلي نظير انواع مبلمان، ميز و صندلي ، پيانو مورد استفاده قرار مي گيرد.

 

چوب افراي سياه

 

براي ساخت لوازمي هم چون خط كش و دكوراسيون بزرگ استفاده مي شود.

 

چوب والسا - بالسا

 

سبك ترين چوب تجاري است داراي سفتي و قابليت فرم دهي فراواني است. و به رنگهاي سفيد تا زرد روشن و قهوه اي ملايم ديده مي شود. از چوب بالسا در ساخت قطعات صنعتي ظريف مانند: ديوار سازي داخل هوا پيما، در ساخت ماكت ها ، و آثار هنري استفاده مي شود.

 

زبان گنجشك (ون(

چوبي است داراي مقاومت و سختي مناسب و داراي قابليت فرم پذيري مناسب. رنگ اين چوب عموماً زرد ملايم است كه براي ساخت كه براي ساخت قطعات چوبي مانند قاب و فرم تابلو ها، عصا، راكت تنيس استفاده مي شود.

 

چوب شمشاد

چوب شمشاد به دليل تراكم بالاي آوند ها و ليفهاي آن داراي چگالي بالا مي باشد. از اين چوب در كارهايي استفاده مانند خاتم كاري و و منبت كاري استفاده مي شود.

 

چوب لاله درختي

چوبي با بافتهاي نزديك و متراكم و به رنگ زرد وجود دارد و به دليل كيفيت عالي در ساخت انواع مبلمان قيمتي، ظروف چوبي ، جعبه ها ، اسباب بازي و غيره به كار مي رود.

 

چوب كاج بلسان ( Balsam fir )

چوب كاج بلسان يا چوب نراد كه از خانواده كاج است و به رنگهاي سفيد،قهوه اي، و با رگه هاي صاف و ظريف ديده مي شود و به طور عمده براي خمير كاغذ و جعبه سازي مورد استفاده قرار مي گيرد. اما شيره و صمغ حاصل از اين درخت به عنوان چسب شفاف به كار مي رود و در رنگهاي مختلف روغني از آن استفاده مي شود.

 

روكش

 

روكشهاي طبيعي(چوبي) : اين نوع از روكش از گونه هاي مرغوب پهن برگان و گاهي سوزني برگ تهيه مي شود و به روشهاي لوله بري، تراشه زني (كاردي يا اسلايسر )، تكه بري (محوري) و اره اي تهيه كرد.

طبقه بندي روكشها از نظر كاربرد

 

روكشهاي نمايي: اين قبيل روكشها از چوبهاي منقش پهن برگ مانند، ملچ،افرا به روش كاردي تهييه مي شود.اين نوع روكشها به علت نقوش زيباي آن مانند:نقوش چشم بلبلي، نقوش مواج، نقوش نواري، و لايه اي بسيار گران قيمت هستند.

روكشهاي تجاري: اين نوع روكشها اغلب از چوب پهن برگان به روش لوله بري تهييه مي شوند و بيشتر براي مبلمان درجه دو استفاده مورد استفاده قرار مي گيرد.

روكشهاي بسته بندي: اين نوع روكشها از چوبهاي ارزان قيمت تهييه مي شوند و نا مرغوب هستند و از آن براي كارهاي كم ارزش استفاده مي شود.

گونه هاي مورد مصرف در تهيه روكش: در كشور ما به علت وجود جنگلهاي پهن برگاز گونه هاي راش، توسكا، گردو، افرا، و به ندرت از بلوط روكش تهييه مي شود.در كشورهاي اروپايي از گونه هاي بلوط، راش، توس، و تعدادي از گونه هاي سوزني برگ مانند دوگلاس استفاده مي شود در ضمن انواع چوبهاي منقش مانند: زبرانا، ماهاگوني، جك(پاليساندر)نيز از مناطق استوايي و نيمه استوايي امريكا،افريقاو هندوستان به اروپا و امريكاحمل و در آنجا تبديل به روكش مي شود.

موارد مصرف روكش: از روكش مي توان در صنعت تخته لايي، صنايع فرميكا ، صنايع دكوراسيون چوبي، و روكش كردن تخته خرده چوب استفاده نمود.از روكشهاي ضخيم مي توان در صنايع ديگر مانند: كبريت سازي، خلال دندان سازي، چوب بستني، سبد سازي استفاده نمود.

روكش مصنوعي: روكشهاي مصنوعي ورقه هاي نازك كاغذي يا پلاستيكي هستند كه براي پوشش فراورده هاي چوب به كار ميروند. روكشهاي مصنوعي از نظر نوع رنگ و نقش (نقش موج چوب،موزاييكي،ساده،رنگي،...)و ضخامت داراي انواع متفاوتي است. به علت كاربرد مواد حفاظتي، رنگي و چسب بر روي روكشها مصنوعي، صفحاتي كه با اين روكش پوشش داده مي شوند، در برابر رطوبت و حرارت مقاوم هستند و در كارهاي ساختماني، دكوراسيون،وموارد ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد.

تخته خرده چوب یا نئوپان:

تخته خرده چوب که به نادرست آن را نئوپان می‌نامند یکی از صنایع جدید چوب است که قدمت زیادی ندارد در ابتدای تولید به علت ناشناخته بودن خواص این نوع تخته‌ها مورد استقبال قرار نگرفت اما تا توجه به تغییرات و آزمایش‌های پیشرفته و همه جانبه‌ای که بر روی این محصول صورت گرفت مزیت‌های در خور توجه آن نسبت به سایر مصالح مشخص گردید. نئوپان از مخلوط ذرات چوب و یا سایر مواد لینوسلولزی با مواد اتصال دهنده (چسب‌ها) که تحت تأثیر فشار و حرارت محکم شده و به صورت ورقه‌های مسطح به ابعاد و ضخامت‌های معینی درآمده‌اند تولید می‌شود بطور کلی برای تهیه تخته خرده چوب این مراحل صورت می‌گیرد:

1- خرد کردن ماده‌ی اولیه‌ی چوبی و غیر چوبی در ابعاد و ذرات دلخواه.

2- جدا کردن ذرات و کوبیدن مجدد آنها.

3- خشک‌کردن ذرات و هماهنگ‌کردن رطوبت آن‌ها و درجه‌بندی ذرات.

4- چسب‌زنی ذرات به مقدار معین و لایه‌ریزی بر روی صفحات مسطح و تشک خرده‌چوب.

5- پرس کردن تشک تخته خرده چوب در پرس‌های گرم تحت فشار و حرارت کنترل شده.

6- تثبیت ابعاد تخته  رطوبت و حرارت کنترل شده در محفظه‌های مخصوص.

7- اندازه‌بری، سمباده‌زنی و پرداخت سطح تخته.

این مرحله نشان میدهد به جای چسب می‌توان ذرات چوب را با سیمان و یا گچ مخلوط و پرس کرد مصرف تخته خرده در جهان بسرعت رو به افزایش است و قسمت اعظم آن در بخش ساختمان سازی به خصوص درقسمتهای داخلی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد با روکش دادن دو طرف ورقه نئوپان علاوه بر افزایش مقاومت و دوام آن زیبایی سطح آن افزایش می‌یابد که با انتخاب روکش‌های مناسب می‌توان رنگ و منظر مورد نظر را بدست آورد.